Pismo dla niewidomych to wynalazek stosunkowo młody. Mimo to, już starożytni podejmowali próby stworzenia zapisu, do odczytania którego nie trzeba używać wzroku. Nie udało się to ani filozofom, ani wojskowym, ale piętnastoletniemu chłopcu, który nauczył się żyć w świecie mroku i widzieć nadzieję.
Pierwsze próby stworzenia alfabetu dla niewidomych
W starożytności, a potem także w renesansie szukano sposobów na stworzenie zapisu, który mogliby odczytać niewidomi. Wielu uczonych na czele z samym Erazmem z Rotterdamu sugerowało, by grawerować litery na różnych materiałach. Kolejnymi pomysłami było odlewanie liter z ołowiu, a także kształtowanie ich z drutu.
Pierwszy przełom nastąpił w XVII wieku, gdy jezuita Lan Terzi stworzył system oparty na kombinacji linii i punktów wykłuwanych na papierze. Musiało minąć sto lat, by osoby niewidome mogły uczęszczać do szkoły. Pod koniec XVIII wieku, Walentyn Hauey założył pierwszą szkołę dla niewidomych. To tam osoby niewidome mogły uczyć się funkcjonować w społeczeństwie oraz zdobywać wykształcenie.
Na początku XIX wieku pewien kapitan artylerii Charles Barbier stworzył pismo-szyfr, które żołnierze mogliby odczytywać nawet w ciemności, za pomocą dotyku. Barbier przedstawił swoje dzieło paryskiemu Instytutowi Niewidomych. Zainteresował się nim niewidomy uczeń, Louise Braille, który rozwinął i dostosował system wymyślony przez kapitana do potrzeb osób niepełnosprawnych.
Przez ciernie do gwiazd – dzieje Louisa Braille’a
Alfabet dla niewidzących został opracowany przez Louisa Braille’a. Podobnie jak większość wiejskich dzieci żyjących na początku XIX wieku, mężczyzna od wczesnych lat życia pomagał swoim rodzicom we wszelkich pracach gospodarskich.
Mały Louise chętnie spędzał czas w warsztacie ojca, który zajmował się wytwarzaniem siodeł i uprzęży dla rolników z najbliższej okolicy. Podczas przyuczania do obowiązków związanych z tego rodzaju pracą, trzyletni wówczas chłopiec uszkodził sobie oko. Doszło do zakażenia, a okłady z wody liliowej powiększyły tylko stan zapalny, który z czasem przeniósł się także na zdrowe oko. Chłopiec w wyniku współczulnego zapalenia oka stracił wzrok.
Na szczęście dla chłopca jego rodzice byli piśmienni, co było rzadkością na francuskiej XIX-wiecznej wsi. Mimo jego kalectwa postanowili, że Louise otrzyma stosowne wykształcenie. Zauważyli, że chłopiec nauczył się rozpoznawać litery wytłoczone w desce. Chłopiec czynił postępy w nauce. Mając niespełna 16 lat poznał wynalazek pisma „dotykowego” kapitana artylerii Charlesa Barbiera. Braille wykorzystał pomysł wojskowego, dostosowując go do potrzeb niewidomych.
Ludwik Braille nie spoczął jednak na laurach. Nieustannie udoskonalał i upraszczał swój wynalazek. Kilkanaście lat od stworzenia zapisu dla niewidomych, Braille rozszerzył pismo na zapis matematyczny i nutowy. Dzięki temu osoby niepełnosprawne zyskały szansę na naukę przedmiotów ścisłych oraz muzyki.
Brajlem drukowane…
Alfabet Braille’a oparty jest na systemie punktowym. Może być stosowany we wszystkich językach świata. Za podstawę języka uznaje się sześciopunkt w kształcie prostokąta. W ramach prostokąta występuje różna ilość wypukłych kropek, które tworzą 63 różne konfiguracje tworzące pojedyncze znaki.
Kalendarze, ulotki, literatura popularna i naukowa, napisy na lekach, podręczniki do nauki matematyki, biologii czy historii – to wszystko obecnie jest drukowane za pomocą języka Braille’a. Wiele drukarni, nie tylko w największych miastach typu Kraków, Warszawa czy Wrocław, oferuje wydruk dokumentów brajlem w rozsądnych cenach. Często wystarczy przesłać materiały do drukarni online i czekać jedynie na ich dowóz.
Współcześnie niewidomi, dzięki rozwojowi technologii druku, zyskali niepowtarzalną szansę na rozwój, naukę i poznawanie świata. To, co było niedostępne w poprzednich stuleciach, dziś jest na wyciągnięcie ręki. Dzięki genialnemu wynalazkowi osoby niewidome mogą doświadczać świat.
W Warszawie, Wrocławiu czy Krakowie funkcjonuje wiele dobrych drukarni, które umożliwiają nie tylko wydruk materiałów pismem brajla, ale także zatrudniają osoby zajmujące się przekładem zwykłych tekstów na system Braille’a. Niezmiennym zainteresowaniem cieszą się nie tylko publikacje o charakterze naukowym czy bajki dla dzieci, ale także mapy dla niewidomych.
Osoby niewidome są również grupą, do której często chcą dotrzeć handlowcy oferujący swoje usługi. Wydruk ulotki brajlem na zwykłym papierze jest jednak niepolecany, ponieważ pismo łatwo może ulec zniszczeniu, będąc pod ciągłym działaniem wielu czynników atmosferycznych.
Każdą publikację brajlowską można również wydrukować metodą druku transparentnego. To oznacza, że oprócz druku w języku Braile’a, można obok nanieść napis zwykłą czcionką, który rozumieją widzący.
Drukarki do zapisu brajlem
Obecnie sprzęt do druku zapisów w języku brajla nie jest tak drogi jak to było w wiekach poprzednich. Coraz więcej osób niewidomych decyduje się na zakup tego rodzaju sprzętu. Koszt dobrej tego typu drukarki obecnie waha się w granicach kilku – kilkunastu tysięcy złotych. Mimo że jest to o wiele wyższy koszt niż w przypadku tradycyjnych sprzętów tego typu, obserwuje się popyt na tego rodzaju produkty. Jednym z typów drukarek do Braille’a jest tzw. drukarka Index Braille, która umożliwia szybkie drukowanie różnorodnych materiałów w Braille’u.
Osoby cierpiące ze względu na brak lub duże ograniczenie wzroku tak jak zdrowi chcą cieszyć się życiem. Nic zatem dziwnego, że sięgają po tego rodzaju produkty. Zauważa się również, że dobre drukarnie online, które obsługują wydruki tego typu cieszą się dużym zainteresowaniem. To oznacza, że osoby niewidome podejmują różnego rodzaju aktywności, w tym chętnie czytają oraz tworzą własne teksty.
Równolegle rozwinął się także rynek oferujący różnego rodzaju programy do zmiany tekstu na język brajla. Translatory oraz edytory tekstów stają się coraz łatwiej dostępne również w Polsce. To daje nadzieję, że każdy mimo fizycznych ograniczeń ciała będzie miał dostęp do nauki i wykształcenia.
